رفتار ها و كنش ها را در مواجهه با ولايت به سه دسته مي توان تقسيم كرد:

 ولايت ستيزي
 ولايت گريزي
ولايت پذيري

كساني كه رفتار و كنش خود را به نحوي سازمان مي دهد كه در برابر خواست و اراده ی ولايت به مخالفت و ستيز بپردازند و مانع از تحقق اهداف ترسيميِ ولي شوند را ولايت ستيز مي نامند.
خوارج و مارقين و ناكثين در زمان حكومت حضرت امير عليه السلام را مي توان مصداق ولايت ستيزي دانست و ضد انقلاب و اصحاب فتنه در روزگار ما مصداق امروزي تر اين جريان هستند.

در نقطه مقابل جريان ولايت پذير هستند كه با محبت و اطاعت از سویی و بصیرت و معرفت از ديگر سو، كنش و اراده ی خود را در راستاي تحقق اراده ی ولي قرار مي دهند و تلاش مي كنند امر ولي تحقق يابد.
اصحاب حضرت علي (ع) در حكومت علوي و جريان انقلابي و حزب الله در دوران معاصر مصداق اين جريان محسوب مي شوند.

 اما اين همه ماجرا نيست در كنار اين دو جريان كه دو نوع رفتار متضاد را پیگیر هستند، جريان سومي نيز هست كه گونه اي از كنش و رفتار را در پيش مي گيرد كه نقطه اشتراكش با ولايت ستيزان اين است كه اراده اي جز اراده ی ولي مبناي كنش گري است اما نقطه افتراقش اينجاست كه به ستيز و مخالفت با اراده ی ولي بر نمي خيزد و رفتار خود را در مخالفت با نظرِ ولي سازمان نمي دهد، بلكه اراده و نظرِ ولي را مسكوت گذاشته و خواست ديگري را دنبال مي كنند.
حكومت حضرت امير (ع) را بيش از آنكه ولايت ستيزان به چالش بكشند، اين ولايت گريزان بودند که به چالش کشیدند؛ آنان با سازمان دهي كنش هاي مردم به نقع اراده اي غير از اراده ی ولي، مانع از تحقق اراده ی حضرت مي شدند. نهج البلاغه پر است از شكوه از اين جريان و ملامت ايشان.

جريان ولايت گريز به چند دليل با آنكه اراده اش همراستا با اراده ی ولي نيست به مخالفت و ستيز با اراده ی ولي اقدام نمي كند:
اول آنكه امكان دارد توان اجتماعي لازم را نداشته باشد و در صورت مخالفت و ستيز حذف شود.
ديگر آنكه به جذب اجتماعي جريان ولايت پذير نيم نگاه و اميدي داشته باشد.
دیگر آنکه همراهی های جریان ولایت گریز در مقاطعی با جریان ولایت پذیر، منجر شده بخشی از بدنه ولایت پذیر بدان خوش بین و همراه شوند. در صورت مخالفت ولایت گریزان با امر ولی و ستیز با آن این بدنه ی خوش بین ولایت پذیر که قدری مشروعیت به جریان ولایت گریز داده است به آن بدبین شده و از گرد آن پراکنده می شود.
و آخر آنكه جریان ولایت گریز به جريان ولايت پذير و ولي براي مقابله با مخالفين خود نيازمند باشد.

 شايد به اين دلايل باشد كه جريان ولايت گريز با آنكه اراده اش با اراده ی ولي، از اساس متمايز است به ستيز با اراده ی او نمي پردازد و زيست منافقانه را در پيش مي گيرد.